Migracije stanovništva

Republički zavod za statistiku Srbije

Odsek za demografiju i statistiku zdravstva

Gordana Bjelobrk

rukovodilac Odseka za demografiju

Milana Rakića 5, 11000 Beograd

gordana.bjelobrk@stat.gov.rs

+381 11 2413-571

+381 11 2412 922 ext: 280

Nije primenljivo.

Cilj godišnjeg istraživanja o migrantima je prikupljanje podataka o pojedinačnim događajima preseljavanja stanovništva unutar granica Republike Srbije (interne migracije stanovništva) prema demografskim i drugim karakteristikama stanovništva.

Predmet istraživanja su stalne migracije stanovništva koje se preseljava iz svog dosadašnjeg mesta stalnog stanovanja u drugo mesto s namerom da se u drugom mestu stalno nastani.

Na osnovu ovih podataka obezbeđuje se kvantitativno i kvalitativno praćenje i proučavanje fenomena unutrašnjih migracija.

Pored toga, unutrašnje migracije stanovništva sa obe svoje komponente (imigracija i emigracija) utiču na porast odnosno smanjenje stanovništva i predstavljaju element za izračunavanje broja stanovnika prema teritorijalnom rasporedu.

Podaci o migrantima se prikazuju na nivou opština, oblasti, regiona i republike.

Prikazivanje podataka vrši se u skladu sa Uredbom o Nomenklaturi statističkih teritorijalnih jedinica.

Na osnovu člana 123. tačka 3. Ustava Republike Srbije, a u vezi sa članom 8. tačka 2) Zakona o zvaničnoj statistici („Službeni glasnik RS“, br. 104/09) i člana 4. tačka 9. i čl. 5. i 6. Zakona o regionalnom razvoju („Službeni glasnik RS“, broj  51/09 i 30/10), Vlada je donela Uredbu o nomenklaturi statističkih teritorijalnih jedinica („Službeni glasnik RS“, br. 109/09 i 46/10).

http://www.stat.gov.rs/o-nama/dokumenti/

Grupisanje podataka statistike mehaničkog kretanja stanovništva u Republici Srbiji za obeležje nacionalna pripadnost vrši se prema klasifikaciji nacionalne pripadnosti koja je primenjena u Popisu stanovništva, domaćinstva i stanova 2011. godine kao i za obeležje zanimanje lica prema internoj klasifikaciji zanimanja Republičkog zavoda za statistiku.

http://publikacije.stat.gov.rs/G2011/Pdf/G201121007.pdf                                                   

Sektor za tržište rada, zdravstvo, demografska kretanja i razvoj integrisanog sistema registara   Odsek za demografiju i statistiku zdravstva

obavlja: poslove iz oblasti statistike tržišta rada, demografske statistike i nemonetarne zdravstvene statistike; organizuje i realizuje razvoj integrisanog sistema registara; metodološki razvoj, vođenje i održavanje statističkog poslovnog registra i registra jedinica razvrstavanja; analize i integracije administrativnih i drugih izvora podataka za potrebe proizvodnje zvanične i eksperimentalne statistike; intenzivno sarađuje sa relevantnim međunarodnim institucijama i učestvuje u radu međunarodnih grupa za društvene i poslovne statistike i primenu administrativnih i drugih izvora podataka u statistici

Unutrašnje migracije stanovništva ili preseljavanja predstavljaju jedan od najznačajnih vidova geografske ili prostorne pokretljivosti stanovnika u okviru Republike Srbije.

Podaci se prikupljaju za sva lica koja se trajno preseljavaju unutar granica Republike Srbije i pritome podnose prijavu-odjavu prebivališta organu u čijoj je nadležnosti vođenje evidencije prebivališta. 

Osnovni kriterijum za definisanje unutrašnjeg migranta su promena mesta stalnog boravka unutar zemlje i trajanje boravka odnosno odsustva u slučaju namere da se lice trajno nastani u novom mestu.

Migracija u užem smislu označava preseljavanje lica iz rodnog mesta ili pređašnjeg mesta stanovanja, u određeno mesto doseljenja ili sadašnje mesto boravka ili prebivališta. Takve migracije se nazivaju trajna preseljavanja i treba ih razlikovati od privremenih preseljavanja koja ne znače promenu mesta stalnog boravka.

Migracioni saldo (net migracija)- predstavlja razliku broja doseljenih i broja odseljenih lica datog područja u određenom vremenskom periodu.

Prebivalište- prema Zakonu o prebivalištu i boravištu građana („Službeni glasnik RS“, broj 87/2011), prebivalištem se smatra „mesto u kome se građanin nastanio sa namerom da u njemu stalno živi, odnosno mesto u kome se nalazi centar njegovih životnih aktivnosti, profesionalnih, ekonomskih, socijalnih i drugih veza koje dokazuju njegovu trajnu povezanost s mestom u kome se nastanio“.

Starost lica koje migrira izražava se u navršenim godinama života. Računa se na osnovu datuma rođenja i datuma prijave/odjave.

Ekonomska aktivnost-podaci o aktivnosti lica se prikupljaju za lica stara 15 i više godina. Podaci se iskazuju agregirano, prema sledećoj podeli: obavlja zanimanje, nezaposlen, penzioner, lice s drugim ličnim prihodom, učenik ili student, ostala izdržavana lica.

Zanimanje-po ovom obeležju agregirana su aktivna lica koja obavljaju zanimanje, prema vrsti konkretnog posla kojim se bave u cilju sticanja sredstava za život.

Nacionalnost-u skladu sa Ustavom Republike Srbije, koji građaninu jamči slobodu izražavanja nacionalne pripadnosti, podatak o nacionalnoj pripadnosti se dobija na osnovu slobodnog, neposrednog izjašnjavanja lica koje migrira.

Unutrašnji migrant

Podaci se prikupljaju za sva lica koja su izvršila promenu prebivališta odnosno trajno se preseljavaju unutar granica Republike Srbije i pri tome podnose prijavu/odjavu prebivališta Ministarstvu unutrašnjih poslova, u čijoj je nadležnosti vođenje evidencije prebivališta.

Izvor podataka su izjave građana i dokumenta koja se podnose službi evidencije prebivališta.

Unutrašnji migranti-ukupan broj

Stanovništvo statistike unutrašnjih migracija obuhvata sledeće populacione grupe:

osobe koje su promenile svoje prebivalište iz jedne opštine u drugu; osobe koje su promenile svoje prebivalište iz ruralne oblasti u gradsku ili iz gradske u ruralnu oblast; osobe koje su promenile svoje prebivalište iz jednog grada u drugi.

Teritorija Republike Srbije.

Republički zavod za statistiku Srbije od 1998. godine ne raspolaže podacima za AP Kosovo i Metohija, tako da podaci nisu sadržani u obuhvatu podataka za Republiku Srbiju (ukupno).

Regionalna distribucija migranata se vrši u skladu sa administrativno-teritorijalnom podelom zemlje, na dan 31.decembar referentne godine - naselja, opštine, oblasti i statističke regije.

Podaci o preseljavanju stanovništva u Republici Srbiji predstavljaju rezultat redovnog statističkog praćenja ove pojave na nivou republike, uspostavljenog 1988. godine.

Prva referentna godina -1991.

Nije primenljivo.

Broj lica iskazan u apsolutnim brojevima ili stopama.

Referentni period za podatke o unutrašnjem migracionom toku je kalendarska godina u kojoj je došlo do migracije.

Istraživanje se sprovodi na osnovu:

- Zakona o zvaničnoj statistici ("Službeni glasnik RS", broj 104/09)

- Programa zvanične statistike od 2021. do 2025. godine 

- Zakona o prebivalištu i boravištu građana ("Službeni glasnik RS", broj 87/2011) kao i

- Zakona o zaštiti podataka o ličnosti ("Službeni glasnik RS", broj 97/08, 104/09-dr. zakon 68/12-odluka us 107/12)

- Odluka o Programu zvanične statistike

- Uredba o utvrđivanju plana zvanične statistike za tekuću godinu

Nije primenljivo.

Poverljivost podataka je regulisana: 

Obaveza zaštite individualnih podataka temelji se na članu 3 odredbe za zaštitu davalaca podataka, članovima 44, 45, 46, 47, 48 i 49 odredbe o poverljivosti Zakona o zvaničnoj statistici ("Službeni glasnik RS", broj 104/09).

http://www.stat.gov.rs/media/2271/zakon_o_statistici.pdf

 Statističke informacije se publikuju godišnje, u skladu sa odobrenim kalendarom publikovanja:

 - 10. jul referentne godine-statističko saopštenje SN60: Unutrašnje migracije (referentna godina);

 - 25. decembar referentne godine - Demografska statistika (referentna godina).

 Saopštenja :

 http://www.stat.gov.rs/calendar/?a=18&s=

 Demografska statistika

 http://www.stat.gov.rs/calendar/?a=18&s=

Podaci su objavljeni i u skaldu sa Evropskim statističkim kodom praksi, poštujući profesionalnu nezavisnost, objektivnost, transparetnost   i jednak tretman svih korisnika.

 http://www.stat.gov.rs/media/3415/cop-ks-02-18-142-en-n.pdf

Statistički podaci o unutrašnjoj migraciji stanovništva objavljuju se godišnje.

Saopštenja-Statističko saopštenje SN60: Unutrašnje migracije, 2023. (on line)

http://www.stat.gov.rs/oblasti/stanovnistvo/migracije-stanovnistva/

Demografska statistika

https://www.stat.gov.rs/sr-Cyrl/publikacije/publication/?p=15526

Žene i muškarci u Srbiji, 2023.

https://www.stat.gov.rs/sr-Cyrl/publikacije/publication/?p=15601

http://www.stat.gov.rs/sr-cyrl/

Baza podataka > Stanovništvo > Migracije stanovništva > Unutrašnje migracije-podaci do 2010. godine

http://data.stat.gov.rs/Home/Result/180601?languageCode=sr-Cyrl

Baza podataka > Stanovništvo > Migracije stanovništva > Unutrašnje migracije-podaci od 2011. godine

http://data.stat.gov.rs/Home/Result/180602?languageCode=sr-Cyrl

Baza podataka > Stanovništvo > Migracije stanovništva > Unutrašnje migracije-podaci od 2022. godine

Doseljeni

https://data.stat.gov.rs/Home/Result/18060401?languageCode=sr-Cyrl

Odseljeni

https://data.stat.gov.rs/Home/Result/18060402?languageCode=sr-Cyrl

Migracioni saldo

https://data.stat.gov.rs/Home/Result/18060403?languageCode=sr-Cyrl

Preseljenja među naseljima iste opštine/grada

https://data.stat.gov.rs/Home/Result/18060404?languageCode=sr-Cyrl

Anonimni podaci se mogu dostaviti za naučne i istraživačke svrhe i na osnovu individualnog zahteva a u skladu sa Pravilnikom o dostavi  anonimnih individualnih podataka za naučne i istraživačke svrhe kao i članom 48 odredbe o davanju individualnih podataka bez  identifikatora Zakona o zvaničnoj statistici ("Službeni glasnik RS", broj 104/09):

 http://www.stat.gov.rs/media/2295/pravilniksrb.pdf

 http://www.stat.gov.rs/media/2271/zakon_o_statistici.pdf

Dostavljanje informacija na zahtev korisnika se vrši u skladu sa Pravilima o diseminaciji statističkih podataka i usluga Zavoda za statistiku i u skladu sa članom 39 i 43 odredbe o diseminaciji podataka i informacija Zakona o statistici ("Službeni glasnik RS", broj 104/09):

http://www.stat.gov.rs/media/2271/zakon_o_statistici.pdf

Komesarijat za izbeglice i migracije

http://www.kirs.gov.rs

Migracioni Profil Republike Srbije 

http://www.kirs.gov.rs/wb-page.php?kat_id=161

Prilikom objavljivanja rezultata istraživanja na osnovu anonimiziranih mikropodataka Zavoda za statistiku, neophodno je da RZS navedete kao izvor.

Zvanični portal Republičkog zavoda za statistiku (http://www.stat.gov.rs/) > Oblasti > Stanovništvo > Migracije stanovništva > Metodološki materijal i dokumentacija (http://www.stat.gov.rs/istrazivanja/methodology-and-documents/)

Demografska statistika

http://www.stat.gov.rs/sr-Cyrl/publikacije/?d=14

Nije primenljivo.

Rezultati tekuće godine se upoređuju sa podacima prethodne i ranijih godina. Ukoliko postoje značajne devijacije u prikazanim podacima, razmatraju se razlozi nastalih devijacija podataka.

Glavni korisnici statističkih podataka su opštine, ministarstva i druge vladine institucije, agencije i nacionalne organizacije koje koriste statističke podatke sa namerom da unaprede svoj rad i planiranje kao i naučne institucije, univerziteti i nevladine organizacije, poslovna zajednica i individualni zahtevi kao i štampa čiji su zahtevi za podacima o unutrašnjim migracijama zadovoljeni bez kršenja pravila o poverljivosti informacije.

Kao nosilac sistema zvanične statistike u Republici Srbiji, Republički zavod za statistiku (RZS) uvođenjem sistema upravljanja kvalitetom, nastoji da na osnovu praćenja i merenja statističkih procesa, podataka i usluga podigne njihov kvalitet na nivo prihvatljiv za korisnika. U skladu sa usvojenom Politikom kvaliteta i Programom razvoja zvanične statistike u periodu od 2021. do 2025. godine, vizija zvanične statistike jeste da se dostigne nivo usklađenosti sa međunarodnim statističkim standardima, u pogledu kvaliteta objavljenih statističkih podataka i informacija i visokog nivoa stečenog poverenja davalaca i korisnika podataka.

Cilj i sadržaj istraživanja

Istraživanjem se prikupljaju povratne informacije o navikama, stavovima i potrebama korisnika kako bi se, u skladu sa stepenom njihovog zadovoljstva, pristupilo podizanju kvaliteta podataka i usluga RZS-a.

Na osnovu definisanih obeležja i prikupljenih i obrađenih podataka obavlja se analiza koja treba da pokaže u kom stepenu RZS zadovoljava zahteve korisnika kad je reč o statističkim podacima i uslugama. Dobijeni rezultati služe kao polazna osnova za preduzimanje mera za poboljšanje interaktivne saradnje između RZS i korisnika.

http://www.stat.gov.rs/sr-Cyrl/o-nama/sistem-upravljanja-kvalitetom

Republički zavod za statistiku (RZS) je u 2021. godini sproveo Istraživanje o zadovoljstvu korisnika.

Detaljni statistički podaci su pripremljeni, dostupni i publikovani na sledeći način:

• po grupisanju (pol i starost lica)
• po teritorijalnim nivoima (prebivalište lica)
• po nacionalnosti i ekonomskoj aktivnosti lica

Statistički podaci su u potpunosti proizvedeni u skladu sa radnim programom zvanične statistike.

Slogove sa podacima prijave/odjave Ministarstvo unutrašnjih poslova mesečno, za prethodni mesec, dostavlja Republičkom zavodu za statistiku, tako da se kvalitet sekundarnog podatka za statističke svrhe uopšteno smatra dobrim.

Neuzoračka greška

Postoje slučajevi da se lica prilikom promene prebivališta ne odjavljuju niti se registruju (prijave) u novom mestu stanovanja, tako da odjava navedenog lica nije evidentirana od strane zvanične službe pa ni samim tim nije obuhvaćena ni statistikom. Nije moguće kvantitativno odrediti koliko odjava nije obuhvaćeno. 

Ukoliko službena lica primene deregistraciju ex officio lica koja više ne žive na navedenoj adresi, tada se obuhvatnost može unaprediti.

Istraživanje o unutrašnjim migracijama stanovništva Republike Srbije sprovodi se na ukupnoj populaciji.

Postoje slučajevi da se lica prilikom promene prebivališta ne odjavljuju niti se registruju (prijave) u novom mestu stanovanja, tako da odjava navedenog lica nije evidentirana od strane zvanične službe pa ni samim tim nije obuhvaćena ni statistikom. Nije moguće kvantitativno odrediti koliko odjava nije obuhvaćeno. 

Ukoliko službena lica primene deregistraciju ex officio lica koja više ne žive na navedenoj adresi, tada se obuhvatnost može unaprediti.

Odložena registracija promene prebivališta lica prestavlja osnovni uzrok greški u podacima o unutrašnjim migracijama. Migracije se računaju za svaki mesec ponaosob i ukoliko se promena prebivališta registruje mesec ili više kasnije, dodaje se u mesec tokom koga je registracija primljena.

Limiti poverenja nisu računati.

Statistički podaci o unutrašnjim migracijama se prikupljaju i obrađuju tokom cele referentne godine (t) za (t-1) godinu, a publikuju se šest meseci nakon kraja referentne godine.

Detaljni podaci po relevantnim indikatorima distribuiraju se na kraju referentne godine (t), u skladu sa utvrđenim kalendarom publikovanja informacija.

Statistički podaci o unutrašnjim migracijama distribuiraju se u skladu sa prethodno utvrđenim uslovima i kalendarom publikovanja informacija.

Do odlaganja distribucije podataka može da dođe u slučaju značajnih zakonskih ili tehničkih izmena.

Statistički podaci o unutrašnjim migracijama prikupljaju se i obrađuju za različite teritorijalne jedinice, na osnovu jedne iste metodologije i definicija, tako da su uporedivi na nacionalnom nivou.

Republički zavod za statistiku od 1998. godine ne raspolaže podacima za AP Kosovo i Metohija, tako da podaci nisu sadržani u obuhvatu podataka za Republiku Srbiju (fusnotom se objašnjava diskontinuitet teritorijalnog obuhvata podataka).

Statistika unutrašnjih migracija je predstavljena 1989. godine i podaci o migracijama su dostupni bez metodoloških promena tako da se smatra da je uporedivost podataka tokom vremena pouzdana i tačna.

Republički zavod za statistiku od 1998. godine ne raspolaže podacima za AP Kosovo i Metohija, tako da podaci nisu sadržani u obuhvatu podataka za Republiku Srbiju (fusnotom se objašnjava diskontinuitet teritorijalnog obuhvata podataka) usled čega postoje dve vremenske serije podataka:

1991-1997, sa podacima koji se odnose na teritoriju Srbije sa Kosovom i Metohijom

1998- t, sa podacima koji se odnose na teritoriju Srbije bez Kosova i Metohije.

Statistika o unutrašnjim migracijama je jedini izvor podataka koji prikazuje unutrašnju migraciju stanovništva u Republici Srbiji. 

Statistika o unutrašnjim migracijama predstavlja glavni element za ažuriranje internih postpopisnih podataka o stanovništvu u zemlji.

Svi podaci su konzistentni.

Za kreiranje statistike o unutrašnjim migracijama stanovništva koristi se administrativni izvor podataka.

Mesečni i godišnji podaci nisu revidirani.

Prebivalište je mesto u kome se građanin nastanio s namerom da u njemu stalno živi, odnosno mesto u kome se nalazi centar njegovih životnih aktivnosti, profesionalnih, ekonomskih, socijalnih i drugih veza koje dokazuju njegovu trajnu povezanost sa mestom u kome se nastanio.

Sektor za analitiku, telekomunikacione i informacione tehnologije Ministarstva unutrašnjih poslova vrši evidenciju svake promene prebivališta građana Srbije podnošenjem prijave odnosno odjave prebivališta lica, koja je regulisana Zakonom o prebivalištu i boravištu građana ("Službeni glasnik RS", br. 87/2011).

http://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_prebivalistu_i_boravistu_gradjana.html

Izvor podataka su izjave građana i dokumenta koja se podnose službi evidencije prebivališta.

Slogovi sa podacima prijave odnosno odjave Ministarstvo unutrašnjih poslova mesečno, za prethodni mesec, dostavlja Republičkom zavodu za statistiku u elektronskoj formi.

Metod prikupljanja podataka o unutrašnjoj migraciji stanovništva je tekući.

Slogovi sa podacima prijave odnosno odjave Ministarstvo unutrašnjih poslova mesečno, za prethodni mesec, dostavlja Republičkom zavodu za statistiku za sve migracije koje su registrovane tokom godine.

Podaci se dostavljaju u elektronskoj formi, u skladu sa Procedurom za preuzimanje i korišćenje podataka iz administrativnih izvora u statističke svrhe. Dokument je dostupan u Aneksu.

Predodređeni uslovi za kontrolu statističkih podataka su set radno-tehničkih specifikacija programiranja koji su nastali u skladu sa odobrenom metodologijom istraživanja.

Validacija podataka podrazumeva upotrebu osnovnog alata u proceduri editovanja podataka - svrsishodan i konzistentan set logičkih pravila koji se koristi za sistematsku proveru ispravnosti podataka, njihovu konzistentnost i proveru distribucije podataka.

Ispravka podataka koja podrazumeva individualnu, kao i sistemsku korekciju podataka (određena pravila se primenjuju na celom setu jedinica koje zadovoljavaju izvesni uslov), obuhvata kategorizaciju grešaka na laku (nasumični efekat) i tešku (sistemski nedostatak u procesu prikupljanja podataka i njihovoj obradi). 

Logička imputacija podataka podrazumeva primenu procedura za zamenu nedostajuće ili nekonzistentne vrednosti vrednošću koja se može izvesti iz seta dostupnih podataka upotrebom logičkih pravila.

Ispravka podataka koja podrazumeva individualnu kao i sistemsku korekciju podataka (određena pravila se primenjuju na celom setu jedinica koje zadovoljavaju izvesni uslov) obuhvata kategorizaciju grešaka na laku (nasumični efekat) i tešku (sistemski nedostatak u procesu prikupljanja podataka i njihovoj obradi). Može biti ručna i automatska korekcija podataka.

Logička imputacija podataka podrazumeva primenu procedura za zamenu nedostajuće ili nekonzistentne vrednosti vrednošću koja se može izvesti iz seta dostupnih podataka upotrebom logičkih pravila.

Nedostajuća ili nekonzistentna vrednost se može zameniti i dostupnom vrednošću koja je potvrđeno odgovarajuća.

Upotreba programa za automatsko tabeliranje podataka po unapred zadatim indikatorima predstavlja finalnu fazu obrade podataka.

Nije primenljivo.

U skladu sa sveobuhvatnim procesom uređenja podataka, sakupljaju se informacije o kvalitetu podataka, a primenjuje se redovna procena i unapređenje statističkog procesa uz adekvatnu programsku podršku.