Popis stanovništva, domaćinstava i stanova

Republički zavod za statistiku

Odeljenje za Popis stanovništva

Ljiljana Đorđević

Načelnik Odeljenja za popis stanovništva

Milana Rakića 5, Beograd

ljiljana.djordjevic@stat.gov.rs

011 2401 347

-

Popis stanovništva, domaćinstava i stanova predstavlja najmasovniju i najkompleksniju statističku akciju kojom se prikupljaju podaci o stanovništvu i stambenom fondu jedne države. Pored toga, popis je istovremeno osnovni i jedini izvor podataka za najmanje prostorne jedinice (naseljena mesta, statističke i popisne krugove).

Popisom se obezbeđuju podaci o ukupnom broju stanovnika i teritorijalnoj distribuciji stanovništva prema osnovnim demografskim, migracionim, etno-kulturalnim, obrazovnim, ekonomskim i drugim karakteristikama, kao i podaci o ukupnom broju, prostornom razmeštaju i osnovnim karakteristikama domaćinstava, porodica, stanova, nastanjenih prostorija i zgrada.

Osnovne jedinice popisa su: lica, domaćinstva i stanovi, dok se tokom obrade izvode podaci o porodicama i zgradama.

Popis 2022. godine sproveden je u periodu od 1. do 31. oktobra 2022. godine. Podaci su prikupljeni neposredno od građana, metodom intervjua, pri čemu su popisivači pomoću laptopova unosili u elektronske upitnike odgovore građana (CAPI metod). Izuzetno, građanima koji zbog straha od zaražavanja korona virusom nisu želeli da prime popisivača u stan ili su u svom domaćinstvu imali obolela lica, omogućeno je da, u dogovoru sa svojim popisivačem, zakažu termin telefonskog popisivanja (CATI metod), pri čemu su popisivači odgovore ispitanika, takođe, unosili u elektronske upitnike.

Terensko prikupljanje podataka produženo je do 7 dana u pojedinim gradskim opštinama Grada Beograda, kao i u Užicu, Valjevu, Smederevu, Pančevu, Šapcu, Novom Sadu i Subotici. U isto vreme, organizovana su dežurstva u prostorijama Republičkog zavoda za statistiku i jedinicama lokalne samouprave kako bi se građanima koji iz bilo kog razloga nisu popisani omogućilo da se popišu telefonskim putem. Telefonsko popisivanje je trajalo do 17. novembra 2022.

U Popisu 2022. godine po prvi put je uspostavljen mehanizam za povezivanje popisnih i geoprostornih podataka do nivoa kućnog broja, čime su obezbeđeni uslovi za iskazivanje seta podataka po gridovima površine 1 km²_.

Terenska kontrola kvaliteta podataka prikupljenih Popisom sprovedena je od 2. do 11. decembra 2022. godine na uzorku od 250 popisnih krugova, radi utvrđivanja greške obuhvata i kvaliteta popisnih podataka.

Primena inovativnih tehničko-tehnoloških rešenja u Popisu 2022. omogućila je da se odmah po završetku popisivanja, u kratkom roku, proveri obuhvat jedinica popisa i da se identifikuju područja sa udelom popisanih lica nižim od procenjenog broja.  U cilju unapređenja obuhvata, u Popisu 2022. prvi put je primenjen metod imputacije iz administrativnih izvora lica (oko 3%) za koja je utvrđeno da su u vreme sprovođenja Popisa 2022. živela u Republici Srbiji, a koja, iz bilo kog razloga, nisu popisana. 

   Popis 2022. godine nije sproveden na teritoriji AP Kosovo i Metohija.

U skladu sa međunarodnim preporukama, primenjuju se sledeće međunarodne klasifikacije i šifarnici:

• Međunarodna standardna klasifikacija zanimanja MSKZ-08 (ISCO-08),
• Međunarodna Klasifikacija delatnosti (NACE Rev. 2),
• Međunarodna standardna klasifikacija obrazovanja (ISCED-2011),
• Šifarnik stranih država (ISO 3116 UN CountyCod).

        https://www.stat.gov.rs/sr-Cyrl/istrazivanja/klasifikacije

Osim toga, koristi se i šifarnik opština, gradova, gradskih opština i naseljenih mesta (Registar prostornih jedinica), kao i interni šifarnici nacionalne pripadnosti, veroispovesti i maternjeg jezika.

Nije primenljivo.

Uobičajeno stanovništvo – osnovno obeležje

Za utvrđivanje ukupnog broja stanovnika primenjen je koncept „uobičajenog stanovništva“ po kojem se lice smatra uobičajenim stanovnikom onog mesta u kojem sâmo (u slučaju samačkog domaćinstva) ili sa članovima svog domaćinstva živi, nezavisno od toga gde ima prijavljeno prebivalište ili boravište. U skladu sa definicijom mesta uobičajenog stanovanja, u uobičajeno stanovništvo određenog mesta uključuju se lica koja u tom mestu žive neprekidno najmanje 12 meseci pre kritičnog momenta popisa, kao i lica koja u tom mestu žive kraće od 12 meseci, ali s namerom da u njemu ostanu najmanje godinu dana.

Lica koja su u kritičnom momentu popisa privremeno (kratkotrajno) bila odsutna iz mesta uobičajenog stanovanja zbog godišnjeg odmora, službenog puta, lečenja i sl., uključena su u ukupno stanovništvo tog mesta.

Pojedine kategorije stanovništva imaju specifičan tretman, koji donekle odstupa od ovog pravila, i to:

• Lica koja rade u drugom mestu u zemlji ili u inostranstvu uključuju se u ukupno stanovništvo mesta uobičajenog stanovanja svog domaćinstva ukoliko se u to mesto vraćaju najmanje tri puta mesečno.
• Učenici osnovne i srednje škole koji se školuju u drugom mestu u Republici Srbiji ili u inostranstvu, ubrajaju se u ukupno stanovništvo mesta u kojem živi njihovo domaćinstvo, nezavisno od dužine odsustva, od namere i od učestalosti vraćanja.
• Građani Republike Srbije koji studiraju u inostranstvu uključeni su, nezavisno od dužine odsustva, u ukupno stanovništvo mesta stanovanja svog domaćinstva ukoliko se najmanje tri puta mesečno vraćaju u to mesto.
• Strani studenti koji se školuju u našoj zemlji ubrajaju se u ukupno stanovništvo mesta u kojem su popisani ukoliko se u svoju domovinu vraćaju ređe.
• Deca koja posle razvoda roditelja žive naizmenično u dva domaćinstva uključuju se u ukupno stanovništvo mesta u kojem provode više vremena. U slučaju da podjednako vremena provode u oba domaćinstva, uključuju se u stanovništvo mesta u kojem su se zatekla u kritičnom momentu popisa.
• Beskućnici i druga lica bez stalne ili privremene adrese uključeni su u ukupno stanovništvo mesta u kojem su popisani.

Prilikom poređenja podataka o ukupnom broju stanovnika u Popisu 2022. sa podacima ranijih popisa, treba imati u vidu da je u Popisu 2022. izvršena dopuna podataka prikupljenih direktnim popisivanjem podacima preuzetim iz administrativnih izvora.

Demografske karakteristike

Pol – osnovno obeležje

Pol je biološko obeležje lica. Lice može biti muškog ili ženskog pola.

Starost – osnovno izvedeno obeležje

Starost se iskazuje u navršenim godinama života.

Bračni status - osnovno obeležje

Podaci su dobijeni na osnovu izjave lica o njihovom formalno-pravnom tj. zakonskom bračnom  statusu. Odgovor na ovo pitanje davala su sva lica bez obzira na njihov de facto bračni status, što znači da su i lica koja žive u vanbračnim zajednicama davala podatke o svom zakonskom bračnom statusu.

Ponuđeni su sledeći modaliteti:

1. Neoženjen/neudata – za lica koja do kritičnog momenta popisa nisu sklapala brak,
2. Oženjen/udata (žive zajedno) – za lica koja su zaključila brak prema važećim zakonskim propisima, pri čemu se lica koja su sklopila verski brak ne smatraju oženjenim/udatim,
3. Oženjen/udata (ne žive zajedno) – za lica koja su pokrenula brakorazvodnu parnicu, ali pravosnažna sudska presuda još nije doneta, kao i za lica koja, iako ne žive zajedno jer su se supružnici razišli, još uvek nisu pokrenula brakorazvodnu parnicu,
4. Udovac/udovica – za lica koja posle smrti bračnog partnera/partnerke nisu ponovo sklopila brak i
5. Razveden/razvedena – za lica čiji je brak razveden pravosnažnom presudom nadležnog suda.

Podaci o zakonskom bračnom statusu iskazuju se za lica stara 15 i više godina.

De facto  bračni status (vanbračna zajednica) – dopunsko obeležje

Podaci o licima koja žive u vanbračnoj zajednici dobijeni su na osnovu izjave lica o faktičkom bračnom statusu. Odgovor na ovo pitanje davala su sva lica bez obzira na njihov zakonski bračni status, osim lica za koja je kod pitanja o zakonskom bračnom statustu naveden modalitet „Oženjen/udata (žive zajedno)“.

Podaci o de facto bračnom statusu iskazuju se za lica stara 15 i više godina.

Broj živorođene dece – dopunsko obeležje

U ukupan broj živorođene dece uključena su i deca koja u kritičnom momentu Popisa nisu bila živa. Mrtvorođena deca, usvojena deca, kao i deca supružnika/partnera nisu uključena u ukupan broj živorođene dece.

Godina rođenja živorođene dece – obeležje nije predviđeno međunarodnim preporukama

Godine rođenja svakog živorođenog deteta unosile su se prema redosledu njihovog rođenja, bez obzira na to da li su sva deca bila živa u kritičnom momentu Popisa. Godine rođenja unosile su se za prva četiri deteta, a za lice koje ima više od četvoro dece, unosile su se godine rođenja prva tri živorođena deteta, a zatim godina rođenja najmlađeg deteta

Etno-kulturalne karakteristike (nacionalna pripadnost, veropispovest i maternji jezik) – dopunska obeležje

Pitanja o nacionalnoj pripadnosti i veroispovesti su formulisana kao pitanja otvorenog tipa, uz pravnu pouku o tome da, prema Ustavu Republike Srbije, građani nisu dužni da se izjasne o svojoj nacionalnoj pripadnosti (član 47), odnosno o svojim verskim uverenjima (član 43).

Pitanje o maternjem jeziku je, takođe, formulisano kao pitanje otvorenog tipa. Pod maternjim jezikom podrazumeva se jezik kojim je lice progovorilo u najranijem detinjstvu, odnosno ako se u domaćinstvu govori više jezika, onaj jezik koji lice smatra maternjim. 

Obrazovne karakteristike

Najviša završena škola – osnovno obeležje

Pod najvišom završenom školom podrazumeva se škola čijim je završavanjem lice steklo najviši stepen obrazovanja. Smatra se da je lice steklo određeni stepen obrazovanja ukoliko je završilo sve razrede škole koju je upisalo.

Pitanje o najvišoj završenoj školi odnosilo se isključivo na obrazovanje stečeno u zvaničnom (formalnom) školskom sistemu, tako da obrazovanje koje se stiče u okviru nestandardnih programa, tzv. neformalno obrazovanje (programi/obuke/kursevi izvan zvaničnog školskog sistema), nije uzeto u obzir kao odgovor na ovo pitanje.

Podaci o najvišoj završenoj školi prikupljani su za lica stara 15 i više godina.

Pohađanje škole – dopunsko obeležje

Podaci o pohađanju škole prikupljani su za sva lica.  Za lica koja pohađaju školu (redovno ili vanredno), uključujući i decu koja su obuhvaćena predškolskim vaspitanjem i obrazovanjem, iskazani su podaci o nivou škole koje to lice pohađa.

Ukoliko je lice privremeno prekinulo školovanje zbog npr. bolesti, prikupljen je podatka o stepenu škole koju je lice pohađalo u momentu prekida, odnosno ukoliko je posle upisa privremeno prekinulo školovanje, o stepenu škole koju je upisalo.

Smatra se da se lice ne školuje ukoliko nije započelo školovanje, trajno je prekinulo školovanje ili je završilo školovanje.

Pismenost – dopunsko obeležje

Pismenost se definiše kao sposobnost čitanja i pisanja. Pismenim se smatraju učenici osnovnih škola, učenici škola višeg ranga od osnovne, kao i lica koja se u momentu popisa ne školuju, ali su završila više od tri razreda osnovne škole. Takođe, pismenim se smatraju i lica bez škole i lica koja su završila 1–3 razreda osnovne škole i koja su se izjasnila da mogu da pročitaju i da napišu tekst u vezi sa svakodnevnim životom, bez obzira na to kojim jezikom i pismom se služe.

Podatak o pismenosti prikupljan je za lica stara 10 i više godina.

Kompjuterska pismenost – dopunsko obeležje

Kompjuterska pismenost je definisana kao sposobnost lica da koristi osnovne računarske aplikacije u izvršenju svakodnevnih zadataka (na poslu, u školi, kod kuće). U vezi s tim prikupljeni su podaci o tome da li lice zna da vrši obradu teksta i kreiranje tabela, da li zna da pretražuje informacije na internetu i da li lice poseduje znanje iz oblasti elektronske komunikacije (slanje i primanje elektronske pošte, korišćenje aplikacija Skype, Viber, WhatsApp i dr.).  

Podatak o kompjuterskoj pismenosti prikupljan je za lica stara 15 i više godina.

Migracije

Mesto rođenja – osnovno obeležje

Prikupljani su podaci o mestu u kojem se rođenje dogodilo kao i o mestu stanovanja majke u vreme kada je lice rođeno. Prilikom izvođenja migratornih karakteristika stanovništva, mestom rođenja smatra se mesto stanovanja majke u vreme kada je lice rođeno.

Za lice rođeno u Republici Srbiji, odnosno za lice čija je majka u vreme kada je lice rođeno živela u Republici Srbiji, prikupljeni su podaci o naselju i opštini rođenja, odnosno stanovanja majke. Za lice rođeno u inostranstvu, odnosno za lice čija je majka živela u inostranstvu u vreme njegovog rođenja, prikupljan je podatak o državi u kojoj je lice rođeno, odnosno o državi u kojoj je majka živela.

Kontingent autohtonog stanovništva čine lica koja od rođenja žive u istom naseljenom mestu. Smatra se da se lice nikada nije selilo i ako je:

- rođeno izvan mesta u kojem je majka tada stanovala (na primer, u porodilištu u drugom mestu, kod rodbine i sl.) i neposredno po rođenju doneto u mesto stalnog stanovanja majke;

- boravilo u drugom mestu u Republici Srbiji ili u inostranstvu kraće od godinu dana;

- boravilo u drugom mestu u Republici Srbiji ili u nekoj od republika bivše SFRJ tokom školovanja ili služenja vojnog roka (pre raspada SFRJ);

- menjalo adresu stanovanja u okviru istog naseljenog mesta.

Kontingent doseljenog stanovništva čine lica koja u mestu popisa ne žive od rođenja, tj. lica koja su najmanje godinu dana bila stalno nastanjena u nekom drugom mestu u zemlji ili u inostranstvu.

Za doseljena lica prikupljan je podatak o prethodnom mestu stanovanja i vremenu doseljenja (osnovna obeležja).

Za lica koja su se selila unutar Republike Srbije prikupljen je podatak o naselju i opštini iz koje se lice doselilo u sadašnje mesto stanovanja, dok je za lica koja su se doselila iz inostranstva prikupljen podatak o nazivu države iz koje su se doselila.

Državljanstvo – osnovno obeležje

Državljanstvo predstavlja poseban pravni odnos između države i pojedinca ostvaren rođenjem, poreklom, prijemom ili na osnovu ratifikovanog međunarodnog ugovora.

Podaci o državljanstvu prikupljani su na osnovu odgovora ispitanika na pitanje o tome da li ima državljanstvo Republike Srbije, državljanstvo Republike Srbije i neke druge države (dvojno državljanstvo), samo državljanstvo druge države ili je je reč o licu bez državljanstva. Za lica koja pored državljanstva Republike Srbije poseduju i državljanstvo neke druge države, kao i za lica koja poseduju samo državljanstvo neke druge države, prikupljen je podatak o nazivu te države.

Domaćinstva

Domaćinstvo je osnovna popisna jedinica a pitanje o broju članova domaćinstva spada u red tzv. izvedenih osnovnih obeležja tj. obeležja koja se izvode tokom obrade popisnih podataka.

Domaćinstva se klasifikuju na: (1) privatna (individualna) domaćinstva i (2) kolektivna (institucionalna) domaćinstva.

U diseminacionoj bazi raspoloživi su podaci o privatnim domaćinstvima.

Pre­ma tzv. ho­u­se­ke­e­ping koncep­tu, ko­ji je pri­me­njen u na­šoj po­pi­snoj prak­si, privatnim domaćin­stvom se sma­tra­ju li­ca ko­ja za­jed­no sta­nu­ju i zajednič­ki tro­še prihode za pod­mi­ri­va­nje osnov­nih život­nih po­tre­ba (is­hra­na, sta­no­va­nje i dr.). Do­ma­ćin­stvo mo­že bi­ti samačko (li­ce koje ži­vi sá­mo i nije član nekog drugog domaćinstva, nezavisno od toga da li stauje u posebnom stanu ili deli stan sa drugim licem) i vi­šeč­la­no (ka­da se vi­še li­ca, bi­lo da su u srod­nič­kim od­no­si­ma ili ne, udru­žu­ju u po­de­li tro­ško­va sta­no­va­nja i is­hra­ne). Višečlana domaćinstva mogu biti: porodična (u svom sastavu imaju jednu ili više porodica; pored lica koja su članovi porodice, u domaćinstvu mogu da žive i drugi članovi domaćinstva koji ne pripadaju nijednoj porodici) i neporodična domaćinstva (u svom sastavu nemaju nijednu porodicu).

Lice na koje se vodi domaćinstvo je bilo koji punoletan član domaćinstva, bez obzira na pol.

Porodice

Porodica je zajednica koja se sastoji samo od bračnog ili vanbračnog para, ili od roditelja (oba ili jednog) i njihove dece. Pri tome, detetom se smatra lice koje, bez obzira na starost i na bračni status, živi u domaćinstvu s jednim ili oba roditelja, i koje u tom domaćinstvu nema svog bračnog/vanbračnog partnera ili svoje dete.

Porodica je izvedena jedinica popisa koja se definiše tokom obrade popisne građe, a pitanje o tipu porodice spada u red tzv. izvedenih osnovnih beležja (derived core topics). Prema tipu, porodice se klasifikuju na: (1) bračni par bez dece, (2)  vanbračni par bez dece, (3) bračni par sa decom, (4) vanbračni par sa decom, (5) majka sa decom i (6) otac sa decom.

Tokom terenske realizacije Popisa, za svakog člana domaćinstva prikupljen je podatak o imenu jednog roditelja, imenu bračnog/vanbračnog parnera/partnerke, srodstvu sa licem na koje se vodi domaćinstvo i položaju člana u porodici (muž/žena, partner/partnerka u vanbračnoj zajednici, zajedničko dete, majka s detetom/decom, otac s detetom/decom, dete koje živi samo sa jednim roditeljem, dete samo ženskog partnera/supruge, dete samo muškog partnera/supruga, lice ne pripada prodici).

Ovi podaci su se koristili za kontrolu i utvrđivanje ukupnog broja porodica u domaćinstvu, kao i za izvođenje karakteristika porodice (tip porodice, broj dece u porodici i dr.). Osim toga, za definisanje porodica korišćeni su i podaci o bračnom statusu (zakonskom i faktičkom), starosti i polu.

Ekonomske karakteristike

Podaci o ekonomskoj aktivnosti prikupljani su za lica stara 15 i više godina. Maksimalna starosna granica nije definisana zbog činjenice da lica mogu da budu ekonomski aktivna i nakon izlaska iz tzv. radnog kontingenta (15–64 godine).

Status radne snage - osnovno obeležje

Ekonomski aktivno stanovništvo („radna snaga“) obuhvata zaposlena i nezaposlena lica.

Zaposlenima se smatraju:

- lica koja su u sedmici koja je prethodila Popisu (od 24. do 30. septembra) bar jedan sat obavljala bilo kakav plaćeni posao (u novcu, robi ili uslugama), ili su radila kao pomažući član u porodičnom poslu koji donosi prihod, kao i

- lica koja imaju plaćeni posao sa kojeg su u sedmici koja je prethodila Popisu odsustvovala zbog bolovanja, godišnjeg odmora ili iz nekog drugog razloga, a na koji će se vratiti nakon isteka odsustva.

Nezaposlenima se smatraju lica koja nisu radila u referentnoj sedmici, koja su aktivno tražila posao (preko službe za zapošljavanje ili samostalno) tokom četiri sedmice koje su prethodile Popisu i koja su bila u mogućnosti da počnu da rade u naredne dve sedmice.

Ekonomski neaktivno stanovništvo („van radne snage“) čine lica koja u sedmici pre Popisa nisu radila i nisu tražila posao, i koja nisu bila u mogućnosti da počnu da rade u naredne dve sedmice ukoliko bi im posao bio ponuđen  - deca mlađa od 15 godina i lica stara 15 i više godina koja su: učenici/studenti, penzioneri, lica sa prihodima od imovine ili invesiticija, lica koja se bave proizvodnjom dobara za potrebe svog domaćinstva, lica koja obavljaju neplaćene kućne poslove u svom domaćinstvu i ostala lica (lica koja ne mogu da se razvrstaju ni u jednu od prethodno navedenih kategorija, npr. lica koja su se u referentnoj sedmici nalazila na izdržavanju kazne zatvora, lica na dobrovoljnom služenju vojnog roka, lica koja ne mogu da rade zbog bolesti ili invalidnosti i dr.).

Funkcionisanje i socijalna integrisanost (invaliditet) - dopunsko obeležje

Prilikom definisanja metodoloških odrednica za prikupljanje podataka o invaliditetu korišćen je sociološki pristup prema kome lice može smatrati da, i pored postojanja određenog zdravstvenog problema, nema poteškoća u obavljanju svakodnevnih aktivnosti.

Ne smatra se da lice ima poteškoće ukoliko ima samo kratkotrajni zdravstveni problem koji ga trenutno ograničava u obavljanju svakodnevnih aktivnosti.

Podaci o invaliditetu dobijeni su na osnovu odgovora ispitanika na pitanja o tome da li imaju poteškoće u obavljanju svakodnevnih aktivnosti zbog problema sa:

1. vidom (i pored upotrebe naočara),
2. sluhom (i pored upotrebe slušnog aparata),
3. hodom ili penjanjem stepenicama,
4. pamćenjem/koncentracijom,
5. samostalnošću pri odevanju, ishrani i održavanju lične higijene i
6. komunikacijom (govor, međusobno razumevanje lica i okoline)

Na svako od postavljenih pitanja lice je moglo da se izjasni da: (1) nema poteškoća, (2) ima malo poteškoća, (3) ima mnogo poteškoća, (4) potpuno je onemogućeno u obavljanju svakodnevnih aktivnosti i (5) ne želi da odgovori.

Pitanja nisu postavljana za decu mlađu od dve godine. Za decu starosti od dve do četiri godine postavljena su samo pitanja za vid, sluh i hodanje, dok je za lica starosti pet i više godina pitanje postavljano u celosti.

Popisom se prikupljaju podaci o licima, domaćinstvima (privatnim i kolektivnim) i stanovima, dok se tokom obrade izvode podaci o porodicama i zgradama.

Popisom se prikupljaju podaci za sva lica, uključujući i lica koja se u vreme popisa nisu nalazila u mestu u kojem je njihovo domaćinstvo stalno nastanjeno. Tokom obrade se izvodi kontingent uobičajenog stanovništva.

Popisni podaci su iskazani u skladu sa Nomenklaturom statističkih teritorijalnih jedinica – NSTJ („Službeni glasnik RS“, br.109/09 i 46/10), kojom su definisane statističke funkcionalne teritorijalne celine, tj. tri hijerarhijska nivoa: NSTJ 1 (Srbija – sever i Srbija – jug), NSTJ 2 (regioni) i NSTJ 3 (oblasti). 

Podaci na nivou opštine/grada i naseljenog mesta iskazani su u skladu sa Zakonom o teritorijalnoj organizaciji Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, br. 129/2007, 18/2016, 47/2018 i 9/2020 – dr. zakon).

Za iskazivanje podataka prema tipu naselja korišćen je takozvani administrativno-pravni kriterijum, prema kojem se naselja dele na „gradska“(koja su aktom jedinica lokalne samouprave dobila taj status) i na „ostala“.

   Popis 2022. godine nije sproveden na teritoriji AP Kosovo i Metohija.

Podaci se iskazuju prema stanju u kritičnom momentu popisa (30. septembar 2022. godine u 24 sata). 

Nije primenljivo.

Broj statističkih jedinica.

Podaci se iskazuju prema stanju na dan 30. septembar 2022. godine u 24 sata (kritični momenat popisa).

Popis 2022. sprovoden je na osnovu:

• Zakona o Popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine („Službeni glasnik RS“, br. 9/2020 i 35/2021),
• Zakona o zvaničnoj statistici („Službeni glasnik RS“ br. 104/09, 24/11),
• ​Odluke o programu zvanične statistike u periodu od 2021. do 2025. godine,
• ​Uredbe o utvrđivanju plana zvanične statistike za 2022. godinu.

  (https://www.stat.gov.rs/o-nama/dokumenti/)

Nije primenljivo.

Poverljivost podataka regulisana je:

• Zakonom o Popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine („Službeni glasnik RS“, br. 9/2020 i 35/2021),
• Zakonom o zvaničnoj statistici („Službeni glasnik RS“ br. 104/09, 24/11)
• Pravilnikom o zaštiti statističkih podataka u Republičkom zavodu za statistiku.

(https://www.stat.gov.rs/o-nama/dokumenti/)

• Zakona o zaštiti podataka o ličnosti („Službeni glasnik RS“, br. 87/2018)
• Akt o proceni uticaja na zaštitu podataka o ličnosti u Popisu stanovništva, domaćinstava i stanova.

Prema Zakonu o Popisu 2022. godine („Službeni glasnik RS“, br. 9/2020 i 35/2021) i Zakonu o zvaničnoj statistici („Službeni glasnik RS“, broj 104/09), svi podaci prikupljeni u Popisu koriste se isključivo u statističke svrhe i objavljuju se u vidu agregiranih podataka, čime je u potpunosti obezbeđena tajnost ličnih podataka građana.

Osim toga, prema Zakonu o Popisu 2022, popisivači, instruktori i druga lica angažovana u Popisu dužni su da čuvaju kao tajnu sve podatke o popisanim licima, kao i da strogo vode računa o tačnosti upisa podataka koje su dali davaoci podataka.

Pravilnikom o načinu i postupku davanja podataka koje proizvodi Republički zavod za statistiku (RZS, 2017), uređuje se način i postupak davanja podataka korisnicima u skladu sa osnovnim principima zvanične statistike i slobodnim pristupom informacijama od javnog značaja (https://www.stat.gov.rs/media/2295/pravilniksrb.pdf).

Kalendar objavljivanja je dostupan na veb-sajtu RZS-a (https://www.stat.gov.rs/sr-cyrl/calendar/). 

Osim toga, Plan objavljivanja rezultata Popisa 2022. dostupan je na veb-sajtu Popisa (https://popis2022.stat.gov.rs/publikacijenajava/).

Dnevno vreme objavljivanja za sva izdanja RZS-a je 12 časova.

Kalendar objavljivanja je dostupan na veb-sajtu RZS-a (https://www.stat.gov.rs/sr-cyrl/calendar/). 

Osim toga, Plan objavljivanja rezultata Popisa 2022. dostupan je na veb-sajtu Popisa (https://popis2022.stat.gov.rs/publikacijenajava/).

Popisni podaci dostupni su na veb-sajtu RZS-a i veb-sajtu Popisa (diseminaciona baza i knjige popisa u .pdf formatu). Osim toga, knjige popisa su dostupne i u štampanom formatu.

Pristup podacima je garantovan svim korisnicima istovremeno.

Popisni podaci koji su objavljeni na veb-sajtu RZS-a raspoloživi su bez novčane nadoknade.

Obrada posebnih zahteva vrši se u skladu sa Pravilnikom o sprovođenju cenovne politike u Republičkom zavodu za statistiku (RZS, 2011) (https://www.stat.gov.rs/o-nama/dokumenti/#) i Cenovnikom posebnih usluga Republičkog zavoda za statistiku (https://www.stat.gov.rs/media/2569/cenovnikposebnihusluga.pdf).

U skladu sa Pravilnikom o načinu i postupku davanja podataka koje proizvodi Republički zavod za statistiku (RZS, 2017), Zavod obezbeđuje pristup individualnim podacima bez identifikatora (anonimiziranim mikropodacima)  (https://www.stat.gov.rs/o-nama/dokumenti/#)

Popisni podaci se objavljuju u desetogodišnjoj dinamici.

Saopštenje – Prvi rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine

https://publikacije.stat.gov.rs/G2022/Html/G20221350.html).

Diseminaciona baza je dostupna na veb-sajtu RZS-a i na veb-sajtu Popisa (https://data.stat.gov.rs/?caller=31&languageCode=sr-Cyrl).

U skladu sa Pravilnikom o načinu i postupku davanja podataka koje proizvodi Republički zavod za statistiku (RZS, 2017), Zavod obezbeđuje pristup individualnim podacima bez identifikatora (anonimiziranim mikropodacima). 

  Zahtev mogu podneti:

  • akreditovane naučnoistraživačke organizacije (instituti, fakulteti, univerziteti i centri izuzetnih vrednosti);

  • istraživači i studenti doktorskih studija;

  • institucije koja sprovode poseban projekat koji se finansira od strane nacionalnih ili međunarodnih istraživačkih programa.

 (https://www.stat.gov.rs/korisnicka-podrska/micropodaci/)

Nije primenljivo.

Na veb-sajtu RZS-a, kao i na veb-sajtu Popisa dostupni su osnovni popisni obrasci na srpskom i engleskom jeziku, kao i na 20 jezika nacionalnih manjina.

Takođe, dostupan je i metodološki materijal:

• Metodološko uputstvo,
• Vodič za popisivače,
• Višejezična zbirka,
• Uputstvo za popisivanje lica u kasarnama, vojnim školama i drugim vojnim ustanovama u nadležnosti Ministarstva odbrane,
• Uputstvo za popisivanje lica na smeštaju u ustanovama socijalne zaštite,
• Uputstvo za popisivanje lica u ustanovama za izvršenje krivičnih sankcija,
• Uputstvo za popisivanje lica upućenih na rad u diplomatsko-konzularna i druga predstavništva Republike Srbije i međunarodne organizacije u inostranstvu.

  (https://popis2022.stat.gov.rs/sr-cyrl/4-metodoloskimaterijali/)

Izrađen je veliki broj internih procedura i uputstva za potrebe realizacije pojedinih aktivnosti. 

Sistem upravljanja kvalitetom RZS-a temelji se na Kodeksu prakse evropske statistike i potpuno je prilagođen statističkim potrebama jer se sistematski unapređuje kvalitet statističkih procesa, krajnjih rezultata odnosno podataka, kao i pružanja usluga korisnicima (Sistem upravljanja kvalitetom | Republički zavod za statistiku Srbije stat.gov.rs).

Okvir za implementaciju politike upravljanja kvalitetom u popisima stanovništva definisan je Preporukama Konferencije evropskih statističara za popise stanovništva i stanova oko 2020. kao i Uredbom Evropskog parlamenta i Saveta EU broj 763/2008.  

Terenska kontrola kvaliteta podataka (Konrola kvaliteta) prikupljenih Popisom sprovedena je od 2. do 11. decembra 2022. godine na uzorku od 250 popisnih krugova radi utvrđivanja greške obuhvata i kvaliteta popisnih podataka.

Sadržaj Popisa je definisan u skladu sa međunarodnim preporukama i nacionalnim potrebama. Naime, u sadržaj Popisa uključen je set osnovnih obeležja definisanih Preporukama Konferencije evropskih statističara za popise stanovništva i stanova oko 2020. godine, kao i neka od dopunskih obeležja koja su od nacionalnog značaja, tj. od značaja za kreatore državne politike i krajnje korisnike. Osim toga, uključena su i obeležja koja nisu predviđena Preporukama, ali su od značaja za korisnike.​ 

Istraživanje o zadovoljstvu korisnika Zavod sprovodi svake druge godine (Rezultati istraživanja o zadovoljstvu korisnika, 2021. stat.gov.rs).

Metodologija Popisa 2022. u potpunosti je usaglašena sa međunarodnim standardima (Preporuke Konferencije evropskih statističara za popise oko 2020. godine i Uredbom Evropskog Parlamenta i Saveta [EU] broj 763/2008).

U sadržaj Popisa uključena su sva obeležja definisana Zakonom o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine („Službeni glasnik RS“ br. 9/2020 i 35/2021) 

(Dokumenti | Republički zavod za statistiku Srbije (stat.gov.rs]).

U cilju procene grešaka načinjenih na terenu, sprovedena je Kontrola kvaliteta.

Napomena: U skladu sa Planom objavljivanja konačnih rezultata Popisa, rezultati Kontrole kvaliteta biće raspoloživi u prvoj polovini 2024. godine.   

Nije primenljivo.

Na osnovu Kontrole kvalita biće izmerene greške u obuhvatu i greške u odgovorima na izabrana popisna pitanja koje su nastale tokom prikupljanja podataka na terenu.   

• Preliminarni rezultati popisa objavljeni su 21. decembra 2022. godine.

• Konačni rezultati popisa

  (Napomena: Diseminacija konačnih rezultata Popisa odvija se sukcesivno od aprila 2023. godine do juna 2024. godine)

    – Nacionalna pripadnost (28. april 2023)

    – Starost i pol (25. maj 2023)

    – Veroispovest, maternji jezik, nacionalna pripadnost po starosti (16. jun 2023)

    – Domaćinstva prema broju članova (7. jul 2023)

    – Školska sprema, pismenost i kompjuterska pismenost (31. jul 2023)

    –  Bračni status (25. avgust 2023)

    – Fertilitet (25. avgust 2023)

    – Migracije (29. septembar 2023)

    – Porodice (20. oktobar 2023)

    – Ekonomska aktivnost (17. novembar 2023)

     – Invaliditet (1. decembar 2023)

     – Stanovništvo prema pojedinačnim godinama starosti i prema pohađanju škole (22. decembar 2023)

     – Uporedni pregled broja stanovnika 1948-2022 (23. februar 2024)

     –Uporedni pregled broja domaćinstava 1948-2022 (23. februar 2024)

Podaci su objavljeni u skladu sa Planom objavljivanja rezultata Popisa 2022.

Metodologija Popisa 2022. u potpunosti je usaglašena sa međunarodnim standardima (Preporuke Konferencije evropskih statističara za popise oko 2020. godine, Uredba Evropskog Parlamenta i Saveta [EU] broj 763/2008) čime je obezbeđena međunarodna uporedivost podataka.

Kada se porede podaci o ukupnom broju stanovnika po popisima, treba voditi računa o tome da podaci nisu u potpunosti uporedivi zbog izmena metodoloških rešenja za određivanje mesta stanovanja pojedinih kategorija stanovništva do kojih je dolazilo od popisa do popisa

Podaci Popisa 2022. mogu se razlikovati od podataka drugih statističkih istraživanja usled razlika u pogledu metodoloških rešenja i primenjenih definicija. Za dodatne informacije pogledati metapodatke specifične za svaki domen.

Rezultati Popisa 2022. su interno konzistentni.

Finansijska sredstva za sprovođenje Popisa obezbeđena su delom iz budžeta Republike Srbije i delom iz fondova EK u okviru nacionalnog programa IPA 2018.

Osnovni principi i standardi za sprovođenje revizija objavljenih statističkih podataka definisani su Opštom politikom revizije Republičkog zavoda za statistiku. Opšta politika revizije RZS-a je u potpunosti usklađena sa smernicama iz Priručnika o politici revizije u Evropskom statističkom sistemu (ESS Guidelines on Revision Policy), koji je usvojen od strane Komiteta Evropskog statističkog sistema (European Statistical System Committee)

   (Opšta politika revizija stat.gov.rs).

Nije primenljivo.

Popisom se prikupljaju podaci za sva lica, uključujući i lica koja se u vreme Popisa nisu nalazila u mestu u kojem je njihovo domaćinstvo stalno nastanjeno.

  Za potrebe definisanja skupa podataka za dopunu Popisa korišćeni su sledeći administrativni registri i evidencije:

• Centralni registar stanovništva,
• Centralni registar obaveznog socijalnog osiguranja (CROSO),
• Evidencija Nacionalne službe za zapošljavanje,
• Jedinstveni informacioni sistem prosvete,
• Evidencija Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje
• Evidencije Ministarstva za rad, boračka i socijalna pitanja i Ministarstva za demografiju i brigu o porodici o korisnicima različitih vrsta socijalne pomoći,
• Evidencija Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje o korisnicima zdravstvenih knjižica.

Desetogodišnja dinamika prikupljanja podataka.

Metodološka, organizaciona i IT rešenja testirana su tokom Probnog popisa koji je sproveden 2019. godine na uzorku od 260 popisnih krugova.

Popis 2022. godine je sproveden od 1. do 31. oktobra. Popisivači su pomoću laptopova unosili u elektronske upitnike odgovore građana (CAPI metod), dok je u izuzetnim situacijama, građanima bilo omogućeno da, u dogovoru sa svojim popisivačem, zakažu termin telefonskog popisivanja (CATI metod), pri čemu su popisivači odgovore ispitanika takođe unosili u elektronske upitnike. Za prikupljanje podataka su korišćena dva osnovna upitnika – Popisnica (obrazac P-1) i Upitnik za domaćinstvo i stan (obrazac P-2).

U saradnji sa nadležnim ministarstvima i posebnim organizacijama, RZS je tokom oktobra 2022. organizovao popisivanje posebnih kategorija stanovništva u koje spadaju: vojna i civilna lica koja su smeštena u kasarnama, vojnim školama i drugim vojnim ustanovama, kao i pripadnici Vojske Republike Srbije koji su angažovani u multinacionalnim operacijama; lica koja se nalaze u ustanovama za izvršenje krivičnih sankcija; državljani Republike Srbije na radu u diplomatsko-konzularnim predstavništvima Republike Srbije, kao i članovi njihovih domaćinstava koji sa navedenim licima borave u inostranstvu; lica koja su smeštena u ustanovama socijalne zaštite; primarni beskućnici (u prihvatilištima); lica koja se nalaze u specijalnim bolnicama za psihijatrijske bolesti i lica smeštena u kolektivnim centrima, prihvatnim centrima i centrima za azil.

Terensko prikupljanje podataka produženo je do 7 dana u pojedinim opštinama/gradovima. Organizovana su i telefonska dežurstva kako bi se omogućilo građanima koji iz bilo kog razloga nisu popisani da stupe u kontakt sa popisivačem ili da se popišu telefonskim putem. Telefonsko popisivanje je trajalo do 17. novembra 2022.

​Za potrebe realizacije Popisa, angažovano je oko 14 000 popisivača, 2 200 instruktora, 260 opštinskih koordinatora i 20 regionalnih koordinatora.

​Terenska kontrola kvaliteta podataka prikupljenih Popisom sprovedena je u periodu od 2. do 11. decembra 2022. godine na uzorku od 250 popisnih krugova. Angažovano je 250 popisivača, 39 instruktora i 20 regionalnih koordinatora.

Kako bi se greške unosa svele na najmanju moguću meru, u aplikaciju za unos podataka (IST-CAPI) ugrađeni su kriterijumi logičke kontrole. Korišćene su dve vrste kriterijuma – tzv. slabi kritrijumi koji su imali za cilj da upozore popisivača da postoji nelogičnost između unetih podataka, ali je dalji unos podataka bio moguć i tzv. jaki kriterijumi koji su imali za cilj da onemoguće dalji unos podataka dok se greška ne ispravi. Osim toga, tokom terenskog prikupljanja podataka, instruktori i koordinatori su vršili kontrolu obuhvata i kvaliteta materijala, koristeći aplikaciju za monitoring. Od posebnog značaja je bila  kontrola materija sprovedena tokom prvih dana koja je omogućila da se blagovremeno identifikuju i otklone eventualne sistematske greške u radu popisivača.

U sklopu obrade vrši se šifriranje sledećih podataka: nacionalna pripadnost, veroispovest, maternji jezik, zanimanje i delatnost. Osim toga, sprovodi se kontrola kontingenata koja podrazumeva kontrolu podataka o starosti i polu, kao i srodstva sa licem na koje se vodi domaćinstvo, rednog broja porodice, položaja člana u porodici i dr. Takođe, vrši se i logička kontrola kako bi se identifikovale i ispravile nedoslednosti u odgovorima na određena pitanja. Za potrebe logičke kontrole, definišu se tzv. automatske korekcije odnosno skup unapred definisanih pravila koja se izvršavaju na popisnom materijalu.

U cilju provere kvaliteta podataka, kao i obuhvata, izrađuju se kontrolne tabele. Podaci Popisa 2022. upoređuju se sa rezultatima Popisa 2011, zatim sa podacima vitalne statistike, sa podacima iz administrativnih izvora i dr.  

Dopunjavanje baze podataka dobijene direktnim popisivanjem izvršeno je podacima iz administrativnih evidencija, i to, pre svega, iz Centralnog registra stanovništva. S obzirom na činjenicu da Centralni registar stanovništva sadrži podatke o državljanima Republike Srbije, bez obzira na to da li žive u zemlji ili u inostranstvu, kako bi se sa što većom pouzdanošću identifikovala lica koja iz bilo kojeg razloga nisu popisana, a živela su u Republici Srbiji u vreme sprovođenja popisa i kao takvi odgovaraju definiciji uobičajenog stanovništva, korišćene su dodatne informacije iz drugih administrativnih evidencija (evidencije o zaposlenima, nezaposlenima, đacima i studentima, penzionerima, korisnicima socijalne pomoći itd.). Da bi se proverili tzv. znakovi života uparivani su podaci o određenom licu iz više administrativnih izvora, kako bi se sa velikom pouzdanošću moglo zaključiti da dato lice u kritičnom momentu popisa zaista živi (radi, školuje se, prima socijalnu pomoć i sl.) u Republici Srbiji.

Za unos podataka korišćena je IST-CAPI aplikacija razvijena u RZS-u.

U cilju unapređenja obuhvata, primenjen je metod imputacije iz administrativnih izvora lica (3,2%) za koja je utvrđeno da su u vreme sprovođenja Popisa 2022. živela u Republici Srbiji, a koja, iz bilo kog razloga, nisu popisana.  

Nije primenljivo.

Nije primenljivo.